NATO zirvesine 5’inci madde gölgesi

NATO liderler zirvesi, ABD Başkanı Donald Trump’ın ülkesinin savunma ittifakına taahhütlerine bağlılığı konusunda soru işaretlerine yol açan açıklamalarının gölgesinde başladı.

Trump’ın zirveye katılmak üzere Lahey’e uçuşu sırasında Air Force One uçağında gazetecilerin ABD’nin NATO’nun kolektif savunma öngören 5. maddesine bağlılığına ilişkin sorularını yanıtlarken kullandığı ifadeler, tartışmalara yol açtı.

Trump, “Tanımınıza bağlı” diyerek bu maddeye ilişkin çeşitli tanımlar bulunduğunu söyledi, “Kendimi hayat kurtarmaya adadım. Kendimi yaşam ve güvenliğe adadım. Oraya vardığımda (Lahey) size tam bir tanım vereceğim” demekle yetindi.

NATO’nun 5. maddesinde, savunma ittifakına üye bir ülkeye yapılan saldırının tüm üye ülkelere yapılmış sayılacağı, kolektif yanıt verileceği belirtiliyor.

Geçtiğimiz haftalarda Trump, ancak savunma harcamaları konusunda NATO’ya taahhütlerini yerine getiren ülkelerin savunmasına destek olacaklarını söyleyerek, bu taahhütleri yerine getirmeyenleri korumamakla tehdit etmişti.

“Sonuna kadar yanlarındayız”

Trump’ın muallak açıklamaları Lahey’deki zirvede ABD’nin NATO taahhütlerine bağlılığı ile ilgili tartışmaları yeniden alevlendirdi.

Üye ülkelerin 2035 yılına kadar savunma harcamalarınıGayri Safi Yurt İçi Hasılalarının (GSYİH) yüzde 5’ine çıkarma konusunda mutabakata varması üzerine Trump daha net bir mesaj verdi.

Bugün kendisine konu hakkında yöneltilen sorular üzerine Trump, ittifak üyelerine işaret ederek, “Sonuna kadar yanlarındayız” dedi.

Rutte ve Avrupalı liderlerden açıklamalar

NATO Genel Sekreteri Mark Rutte da sabah saatlerinde konuya ilişkin yaptığı açıklamada, ABD’nin bir saldırı durumunda müttefiklerinin yanında yer alacağından şüphe duymadığını söyledi.

“ABD’nin NATO’ya ve 5. maddeye tamamen bağlı olduğu benim için tamamıyla net” diyen Rutte, “ABD’nin ne yaptığına, Donald Trump’ın ne yaptığına bakın. Savunmaya neredeyse bir trilyon harcıyorlar. NATO’ya açık ara en büyük katkıyı yapıyorlar” diye konuştu.

Litvanya Cumhurbaşkanı Gitanas Nausėda, “5’inci madde çok açık: Hepimiz birimiz, birimiz hepimiz için. Belki de NATO’nun 5’inci maddesiyle ilgili samimi bir tartışmaya ihtiyacımız var” dedi.

Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda da maddenin çok açık olduğunu ve maddeyle ilgili bir görüş ayrılığı bulunmadığını kaydetti.

Norveç Başbakanı Jonas Gahr Stoere, ABD’nin 5’inci madde çerçevesindeki taahhütlerinin tamamen arkasında olduğuna inandığını vurguladı.

Finalndiya Dışişleri Bakanı Elina Valtonen de, Trump’ın “yüzde 100 beşinci maddenin arkasında olduğunu” kaydetti.

Rutte’nin Trump’a mektubu tartışma yarattı

Bu arada Rutte, ABD başkanını övdüğü özel bir mesajının Donald Trump tarafından sosyal medya hesabı üzerinden paylaşılmasına ilişkin soruları da yanıtladı.

Rutte, bunun kendisi için sorun olmadığını söyledi.

Mark Rutte, Trump tarafından dünya kamuoyu ile paylaşılan ve büyük yankı bulan mesajda, müttefiklerin savunma harcamalarını önemli ölçüde artıracak olmalarına atıfta bulunarak, “Kolay olmadı ama hepsine yüzde 5 taahhüdünü imzalatmayı başardık!” bilgisini paylaşmıştı.

Mesajında Trump gibi büyük harfler kullanması dikkat çeken Rutte, ABD başkanını şu ifadelerle övmüştü:

“Donald, bizi Amerika, Avrupa ve dünya için gerçekten çok önemli bir noktaya taşıdın. On yıllardır hiçbir Amerikan başkanının başaramadığı büyük bir işi başaracaksın. Avrupa, olması gerektiği gibi çok büyük bir ödeme yapacak ve bu senin zaferin olacak.”

Rutte ayrıca Trump’ı İran’a hava harekatı için de tebrik etmiş, mesajı, sosyal medyada “Patronunun gururunu okşamak için ne kadar ileriye gidebileceğini gösterdi” yorumlarına yol açmıştı.

NATO Genel Sekreteri, “Tebrikler ve İran’daki kararlı eylemin için teşekkür ederim, bu gerçekten olağanüstüydü ve başka kimsenin yapmaya cesaret edemediği bir şeydi. Bu bizi daha güvenli kılıyor” demişti.

Reuter, dpa, AFP/ DA, BK